2025 жылдың 1 тамызынан 20 қазанына дейін елімізде Ұлттық ауыл шаруашылығы санағы өтуде. Топырағы мен тұрмысы егін мен мал бағуға үндескен Мойынқұм үшін бұл науқан – қарапайым есеп емес, ертеңгі жоспардың іргетасы. Ауданның өзегін құрайтын шаруалардың «үнін» мемлекет дәл осы санақ арқылы естиді, ал дерексіз жоспар – көз байлау ғана.
Мойынқұмда көптің тағдыры жер мен малға байлаулы. Биназар ауылындағы «Биназар Агро» АШӨК төрағасы Асқаров Бағдат Асқарұлы тұрғындарды санаққа белсенді қатысуға шақырады: мал азығын жоспарлау, вакцинация көлемін болжау – бәрі осы дерекке тікелей тәуелді. Бұрын-соңды болып қалған «шөп жетпей қалды» дейтін түйткілдер көбіне нақ осы есептің әлсіздігінен туады. Бірлік ауылындағы «Байбарақ Агро» АШӨК төрағасы Әбдіқалықов Алмабек Тезекбайұлының сөзі де нақты: егін шаруашылығында кім не егіп жатқанын көрмей тұрып, сату нарығын, логистиканы, қамбаның сыйымдылығын реттеу мүмкін емес. Санақ осы «көрінбейтін картаны» айқындайды.
Санақ не береді? Қысқаша – қауіпсіздік, тиімділік және әділдік.
Біріншіден, жем-шөп балансы. Әр ауыл мен қыстақтағы мал басы, жайылым айналымы, шабындық өнімділігі цифрға түседі. Соның негізінде ауданға қанша шөп, құрамажем, тұз-минерал қажет екені алдын ала есептеліп, қор жасалады. Қуаңшылық бола қалса, сырттан әкелінетін шөптің көлемі мен бағыты нақты жоспарланады. Дерек бар жерде «соңғы сәтте вагон таппай қалдық» деген әңгіме сирейді.
Екіншіден, ветеринария мен биқауіпсіздік. Сүт пен еттің сапасы – вакцинацияның тәртібіне тәуелді. Санақ жұқпалы ауруларға осал учаскелерді көрсетеді, екпенің қай тұста жетіспейтінін ашады, жылжымалы ветпункттер маршрутын түзетеді. Ауданға қажетті вакцина, дезинфекция құралдары шамамен емес, нақты сұраныс бойынша жеткізіледі.
Үшіншіден, су мен жерді әділ бөлу. Қай алқап қай дақылға жарамды, қанша гектар суармалы егіс бар, каналдар мен құдықтардың техникалық күйі қандай – санақ осының бәрін жүйелейді. Соған сүйеніп су лимиті бөлінеді, құбыр мен тоғанды жөндеу кезегі анықталады. Су жетіспесе – тамшылатып, жаңбырлатып суаруға өтудің экономикалық негіздемесі дәл осы дерекпен жасалады.
Төртіншіден, субсидия мен несие бағыттары. Тыңайтқыш, тұқым, жанар-жағармай субсидиясын «орта есеппен» емес, нақты дақылдардың, нақты шаруалардың құрылымына қарай бөлуге мүмкіндік туады. Банктер мен қорлар үшін де тәуекел картасы айқындалады: техника алуға, қойма салуға берілетін жеңілдетілген несие нақты өндірістік қуатқа байланысады.
Бесіншіден, нарық пен логистика. Кім бидай, кім арпа, кім мал азығын көбірек екпек? Қай ауылда сүт, қай жерде ет көп? Санақ осы ағымды көрсетіп, өңірлік қайта өңдеу кәсіпорындарының қуатын жоспарлауға жол ашады: диірмен, майсығым, сүт қабылдау пункті, ұсақ ет өңдеу цехтары. Сондай-ақ қойма мен элеватор сыйымдылығы, трактор-прицеп паркін жаңарту, ауылішілік жолдарды жөндеу қажеттілігі де дәл санмен айтылады.
Алтыншыдан, сақтандыру мен тәуекелді басқару. Қуаңшылық, көктемгі үсік, шегірткеге қарсы күрес – бәрін «болжау» емес, «жоспарлау» деңгейіне көтеру үшін базалық статистика керек. Санақ агросақтандыру сыйақыларын субсидиялауға, форс-мажор кезінде өтемақыны әділ бөлуге құқықтық негіз береді.
Жетіншіден, жастар мен кооперация. Ауылға қайтып келген жас маманға бос тұрған жер, су көздері, техника паркі, қызмет етіп тұрған кооперативтер туралы «бір терезеден» ақпарат қажет. Санақ осы экожүйені жинақтап, қызмет көрсету орталықтарын (агрокеңес, сервистік-техникалық пункттер) орналастыруды жеңілдетеді.
Сегізіншіден, экспорт пен сапа. Фитосанитарлық және ветеринарлық сертификаттарды беру үшін партияның шығу тегі, көлемі, өңдеу тізбегі құжатталуы тиіс. Санақтан туған бірыңғай база осы тізбекті реттейді: өнімнің жолы таза болса, нарықтың да есігі ашылады.
Мойынқұм үшін бұл ерекше маңызды. Біздің табиғи артықшылығымыз – кең жайылым, күннің ұзақтығы, суару көкжиегін кеңейту әлеуеті. Бірақ артықшылық – өздігінен нәтиже емес. Нәтиже – дерекке сүйенген шешім. Санақсыз біз тек «сезіммен» жүреміз; санақпен – «есеппен» әрекет етеміз. Екеуінің айырмасы – бір маусымда тұтас ауылдың табысы болып шығады.
Не істеу керек? Есік ашып, дәл мәлімет беру. Шаруашылық жайлы деректерді (ЖСН/БСН, жайылым мен егістік алаңы, мал басы, техника, су көзі, қойма, былтырғы өнім мен сатылым көлемі) алдын ала реттеп қойған жөн. Тіркеушілер үй-үйді аралайды – уақытын белгілеуге тырысады. Айтылған сандар кейін өзіңізге субсидия, несие, шөп қорын бөлу, вакцина көлемін жеткізу, жол мен суару нысандарын жөндеу болып қайтады.
Қысқасы, санақ – қағаз үшін емес, қора-қопсы, танап пен тоған үшін. Кім қатысса – соның даусы естіледі, соның қажеті есепке алынады. Мойынқұмның ертеңі болсын десек, бүгін дерегімізді түгендейік.
Ақпарат көзі : https://www.gov.kz/memleket/entities/zhambyl-moyynkum/press/news/details/1052606?lang=kk
Жауап қалдыру Жауапты болдырмау