Интернет біздің күнделікті өміріміздің ажырамас бөлігіне айналды, ол қарым-қатынас жасауға, жұмыс істеуге және ақпарат алуға шексіз мүмкіндіктер береді. Алайда, сонымен қатар ол қылмыскерлердің әрекет ету алаңына айналды, олар жаңа әрі айлакер схемалар ойлап табуда. Алаяқтық әрекеттерін алдын алу және халықтың ақпараттандырылуын арттыру мақсатында Қостанай ауданында әлеуметтік жоба жүзеге асырылуда. Бұл жоба «Қостанай облысының психологтар қауымдастығы» қоғамдық қорының тапсырысымен аудан әкімдігі ішкі саясат бөлімінің қолдауымен жүргізілуде.
Осы күндері Жуковка, Александровка, Алтынсарыно, Октябрьское ауылдарында халықпен сырттай кездесулер өтті. Іс-шаралар аясында мамандар қазіргі кездегі алаяқтық схемалары толық талданып, олардың алдын алу бойынша кеңестер берілді. Қылмыстық полиция бөлімінің қызметкері Тамерлан Ерденов мәселенің ауқымы мен қылмыскерлердің жаңа әдістері туралы баяндады.
Оның айтуынша, биыл интернет алаяқтық салдарынан келген залал облыс бойынша 1 миллиард 100 миллион теңгеден асты. Тек Қостанай ауданында ғана соңғы уақытта азаматтар шамамен 55 миллион теңгеге зиян шеккен. Соңғы төрт жылда облыс бойынша жалпы залал 15 миллиард теңгеге жетсе, бүкіл ел бойынша бұл көрсеткіш 78 миллиард теңгені құрады. Бұрын мұндай қылмыстар айына орта есеппен 2-3 рет тіркелсе, қазір күн сайын тіркелуде.
Алаяқтар қалай әрекет етеді? Олардың кең тараған тәсілдерінің бірі – ұялы байланыс операторлары немесе банктер қызметкерлері ретінде қоңырау шалуы. Алаяқтар сим-картаның жарамдылық мерзімін ұзарту керек деп айтады. Шын мәнінде, сим-картада мерзім болмайды — ол тек пайдаланушы өзі өшірген кезде ғана тоқтайды. Банктер жағдайында алаяқтар несиені рәсімдеуге тырысқанын хабарлап, «ақшаңызды қалай құтқару» жөнінде нұсқаулар береді. Мысалы, SMS-хабарламадан алынған 4 сандық кодты айту талап етіледі — оны ешқашан еш жағдайда айтпау керек, банк бұл туралы ескертеді.
Сонымен қатар фишинг сайттары мен әлеуметтік желілердегі инвестициялық жарнамалар кең таралған: «Миллионер болуға көмектесеміз», «10 мың салсаңыз, 100 мың аласыз». Алаяқтар жасанды интеллектіні пайдалана отырып, танымал тұлғалардың немесе тіпті ел президентінің дипфейктерін жасап, құрбандардың сенімін арттыруға тырысады. Жалған сайттарда адамдар өз кірістерінің өсіп жатқанын көріп, ақша салуды бастайды. Уақыт өте келе олар пайдасын көбейту үшін несиелер рәсімдеуге ұсыныс жасайды. Қазіргі уақытта Instagram-да Казатомпром, КазМұнайГаз және Kaspi Profit инвестициялық платформалары туралы жарнамалар жиі кездеседі — онда тез арада жинақтарды көбейтуге болатыны айтылады. Бұл жалған ақпарат екенін осы компаниялардың өкілдері бірнеше рет хабарлаған.
Мысалы, өткен жылы Астанада зейнеткер әйел 300 миллион теңге алдаса, Тобыл қаласының тұрғыны — 25 миллион теңге жоғалтқан. Биыл Қостанай ауданынан басқа бір әйел 14,5 миллион теңгеге алданды. Сонымен қатар Рудный қаласында бір әйел коттеджін сату және көлік сатып алу үшін несиелер рәсімдеп алғаннан кейін ақшаға ие болған жағдай да болды — жалпы залал шамамен 200 миллион теңгені құрайды.
Айқын болғандай, ең осал топ — зейнеткерлер. Бірақ енді алаяқтар балаларға да жетті. Тағы бір қауіп — Roblox немесе Minecraft сияқты ойындар арқылы баланы ата-анасынан несиелер рәсімдеуге итермелеу. Мысалы, бала мессенджерлер арқылы белгілі бір әрекеттер орындау нұсқауларын алады (мысалы, түнде жарықты қосу), осылайша виртуалды немесе нақты ақша табады. Сенім артқан сайын нұсқаулар күрделене түсіп, отбасының барлық қаржылық жоғалтуларына әкелуі мүмкін.
Қорғану үшін не істеу керек? Мамандар белгісіз адамдардан келген қоңыраулар мен хабарламаларға сақ болуды қатты ұсынады. Жеке кодтар мен парольдерді айтуға болмайды және күмәнді сілтемелерге өтпеу керек немесе белгісіз көздерден файлдар жүктемеу қажет. Ең маңыздысы — шынайы банктер мен мемлекеттік қызметтер ешқашан SMS-те берілген парольдер мен кодтарды сұрамайды.
Сонымен қатар әлеуметтік желілердегі жеке мәліметтерге қол жеткізуді шектеу керек және қаржылық операциялар туралы ақпаратты қажет болмаса жарияламаңыз. Күмәнді қоңыраулар мен хабарламалар болған жағдайда құқық қорғау органдарына немесе банктің ресми өкілдеріне жүгіну маңызды.
Қоғам ақпараттандырылған әрі интернеттегі заманауи қауіптерге қарсы тұра алатын болуы тиіс. Тек бірлескен күш-жігер арқылы алаяқтық деңгейін төмендетіп, өз қаржыларыңыз бен жеке қауіпсіздігіңізді қорғауға болады.
Халыққа естірту керек: олардың қауіпсіздігі — өз қолдарында!
Ақпарат көзі : https://www.gov.kz/memleket/entities/kostanai-kostanai-sadchikov/press/news/details/1010328?lang=kk
Жауап қалдыру